Uzun süredir siteyi ihmal ettim. Yakın zamanda bir uzmana yeniden düzenletip yola devam edeceğim. İhtiyarlık kontenjanından iki aşım da yapıldı. Kuyruğu dik tutmaya çalışıyorum.

Çok sevgiyle,

Özdemir

19 Şubat 2021

Birkaç okur pazar günkü Cumhuriyet gazetesini bulamadıklarını, bu nedenle o gün yayınlanan “Orkesra ve Hükümet” adlı yazımı kendilerine göndermemi istediler. Pazar günleri ben de İstanbul’da bulamıyordum. Dediklerini yaptım. Ama yazıyı siteye de koymak geldi aklıma. Ve “Bir Amok Koşucusu” adlı yazıyı da ekledim.

ÖZDEMİR İNCE

18 Mayıs 2020

**********************************************

ORKESTRA VE HÜKÜMET [i]

Toroslarda, kiraz ağaçları arasında bir yayla kulübesinde doğmuş, tek odalı evlerde büyümüş, 11-12 yaşında çalışmaya başlamış, beş numara gaz lambasının ışığında dünyayı okumuş, masasız, sandalyesiz, radyosuz bir genç adam: Bu “ben” olan yaratık size bugün orkestra, senfoni ve koncerto üzerine lafazanlık edecek. Köksüzleşme değil mi bu!

***

1969-1970 kuruluş döneminde yöneticileri arasında planlamacı olarak bulunduğum halkçı TRT televizyonuna benzeyen TRT2’de bir Pazar Konseri’ni dinlerken bu yazıyı yazmak aklıma geldi. Program ve Yayın Planlama Müdürü olduğum dönemde “kıymetli” zamanlara klasik müzik yayını koyduğum olurdu. Orkestra şefi Hikmet Şimşek’e dikkat ederdim. Size tuhaf gelecek ama Yılmaz Pütün (Güney) ve Nihat Ziyalan da benim gibi çok sesli müzik severlerdi. 17-18 yaşlarında proletarya çocukları.

***

Orta öğrenime 1948 yılında Mersin’de başladım. Sabahleyin kale kapısına benzer kapısı öğrencilere açıldığı anda hoparlörden klasik müzik sesi duyuyordu. Bu işi akordeon çalan Ergun Evren adlı arkadaş yapardı. Müzik öğretmenimizin adı Hikmet Hazar idi. Okulda müzik odası vardı, ders sınıflarda yapılmazdı. Müzik tarihi, solfej, marşlar, opera aryası adaptasyonları öğrenirdik. Hikmet Hazar bazen bütün ders boyu keman çalardı.

***

Ankara’da 1950’lerde Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesinin giriş katındaki salonda Cumhurbaşkanlı Senfonisi Orkestrası cumartesi ya da Pazar günleri konserlerine giderdik. Suna Kan, İdil Biret, Ayla Erduran gibi genç virtiyozlar konserler verirlerdi. Gazi’de okurken toplu halde opera ve bale gösterilerine giderdik. Devlet Tiyatrolarındaki oyunların sadık izleyicileriydik. Bu da yetmez, İlhan Berk’in öncülüğünde  Faruk Güvenç’in ABD Kültür Merkezi’nde düzenlediği (izahlı)  modern, atonal, elektronik  müzik dinletilerine bile giderdik.

Hayatımın en büyük iki heyecanını  gençliğimde, o sırada  Faruk Güvenç’le  evli olan Suna Kan’la bir karayolu lokantasında ve geçen yıl İdil Biret’le tanışırken duydum. Neden?

***

Gelelim şu orkestra denen örgütlü topluluğa: Klasik Batı Müziği orkestrasında üç tür çalgı bulunur:  Yaylı çalgılar, Üflemeli çalgılar, Vurmalı çalgılar.

Yaylı çalgılar : Orkestrada kullanılan enstrümanların çoğunluğunu  (genelde üçte iki) oluşturur. Genelde orkestradaki enstrüman sayısının en az üçte ikisi :  Keman, Viyola, Çello, Kontrbas ve Arp’tan oluşur.  24 keman, 12 viyola, 12 çello, 4 kontrbas ve 1 arp.

Üflemeli Çalgılar:Tahta üflemeliler ve bakır üflemeliler olarak ikiye ayrılır. Tahta üflemeliler ailesinden; flüt, obua, pikolo, klarnet ve fagot kullanılırken, Bakır üflemeliler ailesinden; trompet, trombon, tuba, korno ve kornet bulunur. Standart bir senfoni orkestrasında, eserin türüne göre 20-25 üflemeli çalgı vardır.

Vurmalı Çalgılar: Timpani, davul, timbal, zil, üçgen, tamtam, tef, çan, ksilofon, vibrafon ve bazen de piyano.

Orkestra: Elli ya da daha az müzisyenden oluşan görece küçük orkestralar oda orkestrası olarak adlandırılabilir. Tam kadro bir orkestra ise yaklaşık 100 kişiden oluşur ve senfoni orkestrası ya da filarmoni orkestrası olarak anılabilir.

***

Eveet, ama besteci ve beste yoksa orkestra şefi, çalgılar, çalgıcılar ne işe yarar? Besteci  müzik duygu ve düşüncesini notalara dökecek, bir dil ve anlam dünyası kuracak. Bu yoksa müzik aletleri tozlanır, orkestra elemanları hamlar, şef ise hiçbir işe yaramaz. Şef, ancak orkestrayı yönetirken şeftir. Ben olmasam müzik olmaz diye düşündüğü an gerçek ve doğruların dışına düşer. Müzik (özgürlük, eşitlik, adalet, uyum, birlik, çokluk) için o da orkestra gibi hem fail (icracı), hem araştır

***

AKP orkestrasının üyeleri siyast konservatuarına gitmedikleri için ne nota  bilmiyorlar; şef ise bestecinin (TBMM) partisyonu (Anayasayı) kaldırıp atmış, rasgele el kol sallayıp duruyor,

Yönettiği devlet aleyhine ekonomik ve siyasal sözleşmeler yapan AKP’nin cazırdayıp duran orkestradan hiç farkı yok. Yok ama şef çubuğunuı elinde tutan zat kendisini Herbert von Karajan’dan daha  iyi şef olduğunu düşünüyor.

***

Canlı konserlerde bulunduğum yerden göremem ama İntermezzo ve TRT2 gibi  televizyonlarında izlediğim konserlerde gözüm hep  en arkada timbal, zil, üçgen gibi vurmalıları çalanlar üzerindedir: Koskoca senfoni ve koncertoların icrasında birkaç kez aletlerini kullanırlar; kameranın “zoom”u ve çın sesi birkaç saniye sürer.

———————————————————————————-

BİR AMOK KOŞUCUSU SANKİ…[ii]

«Amok hastalığı, özellikle Orta Asya’da ve Malezya’da daha yaygın şekilde görülen bir tür psikiyatrik hastalıktır. Bugüne kadar tespit edilmiş olan psikiyatrik hastalıklara oranla çok daha nadir olarak görülen bu hastalık, kişilerde saldırganlığa neden olur ve ölüme neden olabilecek kadar ciddi boyutlara ulaşabilir. Hastalığın daha yaygın olarak görüldüğü Malezya’da halk dilinde daha kaba bir tabirle öldürücü çılgınlık anlamına gelen “Mengamok” veya dünya çapındaki adıyla “Running Amok” şeklinde de ifade edilir. Hastalık genellikle ani olarak gelişir ve bireyde istemsiz hareketler, şuur kaybı, saldırgan tavırlar gibi olumsuzluklara yol açabilir. Bu tür semptomlarla birlikte hem hastanın kendisi hem de çevresindeki bireyler yaşamsal tehdit altına girebilirler. (…) »[iii]

***

Edebiyatta “abartı”   (mübalağa, exagération) adı verilen bir yazma tarzı vardır. Bir şeyi daha iyi anlatmak için kullanılır. AKP, boks deyimiyle,  nakavt olmak üzere, başı kesilmiş horoz gibi debelenmekte. Korona vırüs salgınında maske dağıtımı yapmayı bile beceremeyen partinin başkanı, sahibi olmadığı, müşteri ayarlı bir hastanenin çeyrek bölümünü açarken havalarda uçuyor. Köprü, ve tünel tarzı yaptırılmış bir hastane…gösteriş ve para tuzağı.

***

Bir okurdan, 19 Nisan günü yayımlanan “Aman Gelme” yazımı destekleyen bir ileti geldi. Okur Bodrum’la ilgili olarak şöyle yazıyor:

«Bu arada Konacık, Ortakent mevkiinde inşaatına 2017 senesinde başlanan 55 bin metre kare üzerine kurulu 150 yataklı yeni Bodrum Devlet Hastanesi inşaatı bilinmeyen nedenlerle durdu. İhale bedeli 41 milyon 850 bin liraydı. Son halinin fotoğraflarını ek olarak paylaşıyorum.»

Anladığım kadariyla, Bodrum hastanesi, hasta garantili kaymaklı kadatıf değil. Devlet bütçesiyle yaptırılan avantası az, epeyce mazbut bir inşaat.

***

AKP’nin Saray hükümetinin “sıfır” notlu hal ve gidişini “Koronaya karşı mücadeleye karşı mücadele” (21 Nisan 2020) adlı yazımda tasvir etmiştim. Başta CHP, HDP ve İYİ parti belediyeleri olmak üzere hükümetin muhalefet belediyelerine karşı düşmanca siyaseti ancak amoklu bir kafanın ürünü olabilir. AKP sadece belediyeleri değil aynı şekilde kendine oy vermiş yoksul halkı da cezalandırıyor. Kendi seçmenlerini cezalandıran bir parti ondan artık umut kesmiş olmalı. Burada duralım ve düşünelim: AKP, önümüzdeki yıllarda yapılacak her türlü seçimden umudu kestiğine göre hesabı ne? Adı olup içeriği belli olmayan 2023 hedefi mi? Demokrasi ve cumhuriyeti boğazlayacak çok karanlık bir hedef mi?!

***

AKP’nin seçimden vazgeçtiğini kanıtlamak için 20 Nisan 2020 tarihli Sözcü gazetesinin birinci sayfasından yararlanacağım:

–«Bu sıkıntılı günlerde siyaset ve oy hesabı yapmayın; CHP’li ne yaparsa yasak, AKP’li ne yaparsa serbest. İktidar virus önlemlerinin başladığı günden beri CHP’li belediyelerin halka yardımlarını çekemiyor. Engelliyor. AKP’li belediyelere ise ses çıkartmıyor. »

Aynen böyle: AKP amoklu bir kafayla siyaset  yapıyor.  Bu kafayla giderse Cumhurbaşkanlığı, genel ve yerel seçimleri kazanma ihtimali yok. Demek ki bilmediğimiz,  bir hesabı var.

–« Mersin. CHP’li belediyeye ekmek dağıtırmıyorlar. Kayseri. AKP’li belediye ekmek dağıtabiliyor.»

–« İstanbul.CHP’li belediyenin yardımını engelliyorlar. Balıkesir. AKP’li belediye koli koli yardım dağıtıyor.»

Amigo televiyonlar haber vermeseler de Tele1, HalkTv gibi televizyonlar haber yapıyorlar. Bundan dolayı da izleyicileri artıyor.

Havuz gazeteleri yazmasalar da Cumhuriyet, Sözcü, BirGün, Evrensel gibi gazeteler var.

Sosyal medya var.

Ve asıl önemlisi halkın gören gözleri var. Koş amok koşucusu koş!!!!!!!!!!

–«AKP, yardım etmeyi bu kez ‘Paralel Yapı’ saydı. AKP’li Mahir Ünal, CHP belediyelerinin yardım çabasını “Ayrı baş çekmek” diye niteledi.”Bunun devletteki karşılığı parallel yapıdır” dedi. »

Bu adamlar Türkçeyi, deyimleri ve kavramlara hep yanlış kullanırlar. Devlet içindeki parallel yapıları (ordu, polis, güvenlik,vb.) her zaman iktidarlar kurar. İran’daki Devrim Muhafızları bir parallel ordudur. 12 Mart ve 12 Eylül’deki ülkücüler parallel polis gibiydi. Fetö kendi parallel devletini AKP ile aile hayatı yaşarken kurdu. Yani muhalefetin belediyeleri halka  hizmetlerini Saray nam ve hesabına mı yapacaklardı?  Arsızlık dediğin bu aymazlığın yanında masum kalır vallahi.

[i] Cumhuriyet Gazetesi, 17 Mayıs 2020

[ii] Cumhuriyet Gazetesi, 15 Mayıs 2020

[iii] Vikipedi

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞIYLA HESAPLAŞMA

Değerli okurlar, geçenlerde evrak-ı metruke arasında 51 yıllık bir belge buldum. Hikaye uzun. 1966 sonunda, Fransa’dan lisesinde Fransızca öğretmenliği yaptığım Aydın’a döndüm. Döndüm ki İngilizce öğretmeni olan Ülker Yalvaç’a solcu olduğu için sürülmüş. Tan 3 yaşında. Paris’te Sorbonne’a bağlıYabancı Ülkelerde Fransızca Öğretmenleri Enstitüsü’nden sertifika almıştım. Doktora bursu almam olasılığı vardı. Yattı. Ülker Yalvaç’a gitti. Bir yıl sonra bizi Muğla’ya tayin ettiler. Ama atandığım lisede öğretmenlik yaptırmamak için yapmadıklarını bırakmadılar. Derken bir gün, hakkımda soruşturma açılmış, savunmam istendi. Bulduğum belge bu soruşturmayla ilgili. Savunmamı yaptım. Okuyacaksınız. Sorular ve verdiğim cevap tam anlamıyla bugünlerin habercisi.  Ertesi yıl beni, Sorbonne’dan sertifikalı Fransızca öğretmeni beni, Muğla’da bir ortaokula İngilizce öğretmeni olarak atadılar. Mesajı anladığım için istifa dilekçemi verdim. Sevinerek kabul ettiler.

Şimdi size bu belgeyi okumanızı öneriyorum. Biraz uzun. Uzun gelirse parça parça  okuyun.

Özdemir İnce

22 Kasım 2019

***

T.C. MÎLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Orta Öğretim Genel Müdürlüğü

GİZLİ                                                            AN K A R A 

15 Haziran 1968

Şubesi : Değerlendirme

Sayı     : 410.0.(51}

Konu   : Turgutreis Lisesi Fransızca

Öğretmeni  Özdemir İnce’nin savunması h.

Muğla Valiliğine

İliniz  Turgutreis Lisesi Fransızca öğretmeni Özdemir İnce hakkında yaptırılan soruşturma sonucunda mukakkik tarafından düzenlenen tarihsiz tahkikat raporu  ve eki belgeleri kapasayan dosyanın incelenmesi sonucunda, adı geçenin aşağıda yazılı davranışı suçlu sayılmasını ve hakkında disiplin işlemi tâyinini gerektirir  nitelikte görüldüğünden bu cihetin Bakanlıkça verilen enirlerin tebliğine dair olup 467 sayılı Tebliğler Dergisi ile yayımlanan 19.12,1947 gün, 2070 sıra sayılı Bakanlığımız genelgesi esaslarının da  ilgililerce önemle göz önünde tutulması suretiyle Memurin Kanunu’nun 55. ve Anayasanın 118.maddesi uyarınca kendisine  tebellüğ ilmühaberi karşılısında tebliğini ve 7 gün içinde alınacak savunma yazısının tebliğ ve tebellüğ evrakı birlikte Bakanlığımıza gönderilmesini rica ederim.

Rahmi İder

Orta Öğ.Gnl.Md.Yardımcısı

      Milli Eğitim Bakanı a.

Lise 4 F sınıfından bir öğrencinin “Fransızca ortalamaya karışıyor mu?” diye sorması üzerine “Ortalamaqya güvenmeyin. Ben sizle3re 29’dan fazla not vermem, bunun yerine belge veririm. Sizler benim kölemsiniz, ayağıma kapanıp öpmedikçe bu sınıftan geçemezsiniz. Sizleri benim elimden kimse kurtaramaz, ben kimseden korkmam, ister müdüre,isterseniz Süleyman Demirel’e gidin”, ayrıca ders sırasında geçen <haş arabasına “Allah belasını versin” dediği; bir ders anında üzerine tebeşir tozu dökülmüş olan sandalyeyi kaldırıp duvara çarptığı, Paris’i anlatırken de , öğrenciler tarafından sorulan “İstanbul güzel midir?” sorusuna “o da geri kalmış Türkiye’nin İstanbul’u, Paris’in yanında bir pislik gibi kalır. Türkiye ise Fransa’nın yanında bir pislik gibi kalır” diye cevaplandırdığı iddia edilmektedir.

ASLI GİBİDİR

      Mühür

                   İmza

MUĞLA 21 HAZİRAN 1968

Milli Eğitim Bakanlığı

Orta Öğretim Genel Müdürlüğüne

ANKARA

Genel Müdürlüğünüzden, Muğla Valiliği’ne  gelen, 15 Haziran 1968 tarihlî Değerlendirme Şubesi’nin 410.0.(51) sayılı yazısıyla savunmam isteniyor.  “…tahkikat raporu ve eki belgeleri kapsayan dosyanın incelenmesi sonucunda,adı geçenin aşağıda yazılı davranışı suçlu sayılmasını ve hakkında disiplin işlemi tâyinini gerektirir nitelikte görüldüğünden…” deniliyor. Adı geçen dosyada,biri el yazımla,biri de daktilo ile olmak üzere iki savunmam vardır. Bu savunmalarımda.olayı iyice aydınlattığım halde,suçlu sayılmam gerektiği yanılgısına düşülmüştür.  Çünkü, çoğu zaman örnekleri görüldüğü üzere,bir kısım dişli velileri ve birtakım tembel öğrencileri tatmin etmek gayesiyle suçsuz bir öğretmen “kıyma” makinesinin ağzına kadar getirilmiştir.

Soruşturmayı yapan Muhakkik’ten,öğrencilerin temel gayesinin,çalışmadan  sınıf geçmelerinin ne türlü olursa olsun (torpil,gözdağı vb,.) mümkün olmadığını anladıkları için Fransızca öğretmeni Özdemir İnce’den kurtulmak psikozuna dayandığı açıkça görüldüğünden olayı tahrif etmeleri ve dışardan aldıkları direktiflere göre hareket etmelerinin mümkün olduğu göz önünde bulundurularak, şikayetçiler hakkında adı geçen sınıfın sınıf öğretmeni ve öğretmenlerinden bilgi alınmasını istemiştim. Sanırım,gerçeğe ışık tutacak bu işlem yapılmadı; okul müdüründen öğrencilerin ders durumlarının öğrenilmesiyle yetinildi.

Genel Müdürlüğünüz,suçlu olduğum inancına kapıldığına göre,olayı tarafsız bir gözle incelememiştir; çünkü,tek kusuru iyi öğretmenin vasıflarına sahip  bulunduğu çalışmalarıyla sabit mensubunun savunmasını dikkate almayarak,tek meziyetleri,ne yazık ki, sınıf geçmek için ahlâk dışı kombinezonlar düzenlemek olan bir kısım öğrencilere inanmak yolunu seçmiştir.

Bu aslında, Milli Eğitim Bakanlığı’nda çoktandır hüküm süren ve kaynağını pedagojik endişeler yerine bir takım politik yatırımlar lehine hesaplardan alan olaylar dizisine eklenecek yeni bir talihsiz halkadır. Bu bakımdan,hakkımda yapılan gerçek dışı suçlamaların, halledilmesi gereken Milli Eğitimle ilgili sayısız hizmetler dururken ciddiye alınması gerçekten esef vericidir. Öte yandan temel gayesinin ne kadar dışına düştüğünün de bir belgesidir.

Hakkımdaki kararın şimdiden alındığı ve bu yeni savunmamın bir formalite olduğu apaçık ortada olduğu halde, disipline uymak ve gerçeği ortaya çıkarma gayretinin son bir umuduyla kendimi tekrar savunuyorum.

İster hayâli,ister düzmece ve isterse gerçek olsun, bir olay varsa,bunu çevresinden tecrit etmek,yâni başlangıçsız ve sebeplerden yoksun olarak ele almak, Hukuk Felsefesine uymadığı oranda saf aklın mantığına da uymaz. Çünkü o kendinden önceki olaylara ve sebeplere sıkı sıkıya bağlıdır. Durum böyle incelenirse,şimdi savunmasını yapan Ûzdemir İnce’nin yeninde Milli Eğitim Bakanlığı  ve bu Bakanlığın Muğla’daki temsilcilerinin bulunması gerekir. Çünkü, kendimi savunma zorunda kaldığım olayın temelinde Milli Eğitim Bakanlığının bilim dışı  hatalar yığını vardır; bu olayı, adına uygun şekilde Milli bir eğitim politikası  gütmeyen ve bir takım politik hesaplarla,sık sık karar ve plân değiştireren Bakanlık bizzat hazırlamıştır: Bu ders yılı başında,bünyemize uyup uymayacağı daha önce denenmemiş bulunan  yeni Yönetmelik, öğrenciler ve velileri tarafından şiddetli bir tepkiyle karşılanınca, aksaklığın nedeni bilimsel metotlarla aranacak yerde, tek suçlu, uygulayıcı öğretmenmiş gibi demeçler verilmiş; öğretmen^Bakanlığı tarafından suçlanmıştır. Bu durumda meydana gelen anarşik hava içinde şımaran öğrenciler ve veliler, bu yönetmeliği hazırlayan öğretmenlermiş gibi bütün kinini onların üzerine yağdırmış ve bu Yönetmelikten kurtulmak için ne lâzımsa yapmıştır. Bakanlık aradan sıyrıldığı için öğrencinin ve velinin hışmına uğramış öğretmenlerden biri olarak benim yaşadığım olayın işte bu plâtform üzerinde değerl«dirilmesi ve eğer  bir haksızlık yapmamak, gerçeğe varmak isteniyorsa,olayın kesin olarak tecrit edilmemesi gerekir.

Olayı hazırlayan genel oltamı tasvir ettikten sonra,mahallî ortamı da açıkmamamda fayda olduğu kanısındayım:

1.Bu ders yılı başında,Nakil Yönetmeliğinin 9.uncu maddesine göre,eşim İngilizce öğretmeni Ülker İnce ile birlikte Muğla Turgutreis Lisesi’ne atandık. Öğretmen tayin ve nakillerinde esasın açık ders sayısı ve ihtiyaç olması gerektiği halde,adı geçen Lisede mevcut 42 saat fransızca dersi için 3’cü öğretmen olarak atandım.

2. Bu durumda 42       saat dersin, uygun nisbette üçe bölünmesi gerekirken okul idaresi programı bozmamak gibi inandırıcılıktan uzak sebepler göstererek, bana 4 F sınıfını verdi. Yani Fransızca öğretmeni olarak 5 saat ders okutmağa mahkûm edildim.Programı bozmamak endişesinin doğru olmadığı,bir çok defa, 15 günlük boşluklarda bile yeni program düzenlemelerine gidilerek tekzip edildi. Benim fransızca öğretmeni olarak 5 saat ders okutmamın öğrenciler üzerinde menfi etkisi bir pedagojik gerçek olarak bu olayda meydana çıktı. Çünkü başka sınıflara da girseydim 4 F öğrencileri kendilerini yalnız hissetmeyecekler ve dolayısıyla beni öteki sınıflardaki tutumumla da değerlendirme yoluna gideceklerdi. Ama bu fırsat olmadığı için, beni , zamanla baştan savılması gereken “bir belâ” olarak görmeğe başladılar. Benim yerimde hangi öğretmen olsaydı, öğlenciler aynı şeyi hissedeceklerdi.

Öte yandan,ek branşım İngilizce olduğu için, 15 saat İngilizce verildi; kmna bunun gerçekleşmesi için de eşim Sağlık Kollejinden ders almak zorunda kaldı. Ve ben ayrıca Kız Enstitüsünden de 9 saat ders aldım. Okulda İngilizce dersi varsa dışarıya gitmeyelim,diye ne zaman konuştaysak, Okul Müdürü;”Başka ders yok” şeklinde cevap verdi. Ama gerçeğin böyle olmadığını, 6 saat İngilizce dersin  bir İlkokul öğretmeni tarafından kapatıldığını öğrendik. Müdürün, bu dersleri ısrarla gizleme çabasının  ne olduğunu öğrenmek bize düşmediği için,yeni geldiğimiz bir okulda tatsızlık çıkarmamak yolunu seçtik.Çünkü,fransızca ve inglize derslerinin dağıtımındaki anormalliğin Bakanlığın dikkatini çekeceğini umuyorduk Bu inancın boşa çıktığını eklememe bilmem ihtiyaç var mı?

3. 4 F sınıfının genel durumu şöyle idi:

a) Genel olarak 2 yıllık öğrencilerin toplandığı bir sınıf,

b) Fransızca’nm ve Türkçe’nin en ilkel temel bilgilerinden yoksun bir sınıf,                c) Tembelliği alışkanlık haline getirmiş; bütün öğrencilik ve vatandaşlık sorumluluklarını umursamayan, toplu olarak tek somut gayeleri ve başarı ölçüleri “not” olan bir sınıf.

(Böyle oldukları için öğrencileri % I00 suçlu tutmak mümkün değildir; öğrenciler bu duruma düştülerse,eğitim sisteminin de suçudur.)

d) Genel olarak,bütün öğretmenlerin dikkatini,disiplin ve ders çalışmamakta ısrar yönünden çeken problem bir sınıf.

Böyle bir sınıfa nasıl faydalı olurum diye düşündüm.Orta Öğretim Programının direktiflerine uygun şekilde derslerimi yürütürken, bir yandan da öğrencilerin öteki eksiklerini tamamlamak yoluna gittim.

İmlâ Kuralı, bitişik el yazısı,Türkçe dilbilgisi, yabancı dil öğrenimine temel ve destek olmak bakımından üzerinde  önemle durduğum konular oldu. Derslerde öğretim metodunun emrettiği gibi,sınıf seviyesinin üzerine çakmadan, fransızca konuşuyordum. Öğrenciler  Türkçe konuşmamı istiyorlardı, çünkü eski öğretmenleri Türçe konuşurmuş derste. Başlangıçta,gerçekten gayret gösterdiler; ama sonradan, nedense birkaç öğrencide pasif bir direnme başladı, sonra bu gelişti. Yazılılardan sonra bu daha da arttı. Dışardan tahrik edildiklerini hissediyordum, ama bunu sağlam bir nedene bağlayamadığım için de önemsemiyordum.  Öğrenciler fransızca öğrenmek istemiyor gibiydiler;  istedikleri, bilseler-bilmeseler  sadece sınıf geçimekti.  “Çok iyi öğretiyorsunuz,ama notunuz kıt. Fransızca modası geçmiş bir dil. Modası geçmiş bir dilden zayıf almamız doğru mu? Öteki sınıflarlar da bizim gibi olduğu halde öğretmenleri not veriyor; bizim suçumuz sizin öğrenciniz mi olmak?” diyorlardı bazan. Bu düşüncelerinin sakat olduğunu her  seferinde usanmadan anlatıyordum kendilerine. Ama onlar, Nuh diyor Peygamber demiyor işi not bezirgânlığına döküyorlardı. Bu sırada, Türkiye’nin birçok Orta Öğretim öğrencileri boykota gidiyor, gösteri yapıyor ve Bakanlığın bu durum karşısında takındığı tavizli ve kararsız tutum öğretmeni sınıfta aklın alamayacağı  zor durumlarda bırakıyordu. Bakanlığın tutumu öğretmeni öğrencinin nişan tahtası durumuna getirdi.

Başından bu yana çizmeğe çalıştığım manzara bu olayın değerlendirilmesinde dikkate alınmazsa, tecrit edilmiş bir olayla yanlış karara varmak çok mümkündür.

Öğrencinin psikolojik durumunu ve içinde yaşadığı atmosferi göz önünde bulundurduğum için öğrencilerimin davranışlarını toleransla karşıladım.

Şimdi gelelim olaya;

Aklımda kaldığına göre ya 13 ya da 17 Ocak 1968 günü oldu. Ayrı ayrı günlerde değil de bir günde ve iki ders içinde olması dikkate değer.

1. Tahtaya yazı yazılması,
2. Sandalyeye tebeşir tozu dökülmesi,
3. Beni tahrik için sorular, öğrencilerin önceden hazırlık yaptıklarının bir delilidir, ve hele arabaların gürültüsü , tesadüfen de olsa işlerine yaramıştır.

l) Yukarıda belirttiğim tarihte 4 F sınıfına girdim.Olağanüstü bir sessizlik vardi sınıfta. Karatahta silinmemişti,silgi aradılar bulamadılar.Özellikle sakladıklarını sanıyorum,çünkü bu benim üzerinae titizlikle durduğum . husustur. Bir kısım öğrenci kitap, defter getirmemişti. Derse başlamadan bu davranışla ilgili bir konuşma yapmayı faydalı buldum. Bu sırada 2 yıllık Cihat Severcan; “Efendim,Fransızca ortalamaya giriyor mu?” diye sordu. Bu kendilerine okul idaresi ve sınıf öğretmenleri tarafından çoktan anlatılmış bir  konu olmalıydı,ama cevap verdim:

– Böyle ince hesaplarla vakit öldüreceğinize ortalamadan kurtulmak için ders çalışın. Gelip 29’a dayanırsınız, ne bir fazla ne bir eksik veririm. Bu bir değerlendirmedir,ortalamaya girsin ya da girmesin, ikisi arasında bir fark yok bence, çünkü benim prensiplerimde bir değişiklik meydana getirmezler… diye konuşmaya başladım,ama ; “Efendim,yazık değil mi bize? Hepimiz iki seneliğiz?” diye söze karıştı.  Ben de “Size niçin yazık olacakmış, asıl yazık vize verilen emeklere, harcanan paralara.  Memleketin gerçekten çalışkan,yaratıcı mezunlara

ihtiyacı var, okula gelmek mutlaka sınıf geçmeyi, iki senelik olmak mutlaka sınıf geçmeyi gerektirmez. Çalışan, öğrenen sınıf geçer. Çalışmayan pek tabii belge de alır. Bunun tersinin olacağını sakın sanmayın. Oturun, çalışın iki senelik falan diye not dilenmeyin, haysiyet sahibi olun. Ya bu deveci  güdersin ya bu diyardan gidersin,diye bir lâf var. Ama doğru değil, bu deve mutlaka güdülecek ve ben de size isteseniz,istemeseniz bu dili öğreteceğim.  Sizin dediğiniz değil,ben öğretmensem,benim dediğim olacak. Son sözüm bu,bunu böyle bilesiniz “ dedim.  Bu sözler, öğretmenlerin ortak hazinesidir. Benim öğretmenlerim, hepimizin öğretmenleri zaman zaman böyle konuşma yaptılar.Bizden sonra yetişecekler  de aşağı yukarı aynı sözleri söyleyecekler.

Ama bu konuşmam aradan geçen kısa süre içinde,akıl hocalarının hocalarının gayretleriyle “Ortalamaya güvenmeyin. Ben sizlere 29’dan fazla not vermem,bunun yerine belge veririm. Sizler benim kölemsiniz, ayağıma kapanıp öpmedikçe bu sınıfı geçemezsiniz” biçiminde tahrif edilmiş. Yazılı yoklamalar meydandadır, kimsenin hakkını yemek mümkün değildir. Durum bu merkezde iken, ne Muhakkik,ne de okul müdürü tarafından adı geçer sınıfın yazılı yoklamaları incelenmeye tabi tutulmamıştır. Teklif ettiğim halde. O halde,29 ‘dan fazla alan öğrenciye hak ettiği notu vermemeğe maddi olarak imkân yoktur. Öte yandan,benim böyle bir konuşma yapmam içim ruh sağlığımın yerinde olmaması,kısacası sadizme müptela olmaklığım gerekir.  Allahacşükür,sağlığım yerindedir. Öğrencilerim tarafından daima sevil_ dim,csayıldım. 4F sınıfındaki istisnalar dışımda bu yıl da böyle oldu. Ayrıca, böyle bir konuşma gerçek dahi olsa, suç olarak kabul edilmesi için sık sik tekrarlanması ve öteki sınıflara da şamil olması gerekir. Gerçek benim anlattığım gibidir. İddia edilen sözler ağzımdan çıkmış değildir.

İkinci derse (ayni gün) Anatole France’ın Paris adlı parçasına başlamak üzere girdim.Tahtada,yarı Fransızca yarı Türkçe söyle bir yazı vardı: “Fransızca öğretmenini istemiyoruz. Fransızca öğretmeni hakkında şikâyetlerinizi M’ ye anlatın.” Belki bu yazıyı görmemiş gibi devransam çok daha iyi olurdu, diye dışünülebilir. Ama olay çıkarmak konuşandaki ısrar karşısında bu varsayım bir geçerlik kazanamaz.Bunun üzerine :

“4 F sınıfına girmeme kimse mâni olamaz. Çünkü beni bu sınıfa girdiren güç,herhangi bir itirazdan çok daha sağlamdır. Bu güç, bana maaşımı  veren  Devlet’in gücüdür. Bunu tanımamaya da,kanun dairesi içinde ne Müdürün, ne de Başbakan’ın gücü yeter.Bu bakımdan (M) rumuzuyla kimi kastediyorsanız, o kişiden kesinlikle çekinmediğini bilmeniz lâzımdır”, dedim.

Öğrencilerimi Disiplin Kurulu yoluyla değil de makul mantık içinde yola  getirmek, daha doğrusu kendimi kabul ettirmen gerekiyordu. Öğrenci, öğretmeninin  (M) rumuzlu kimseden çekindiğini sezerse, alfabedeki bütün harfler günü gelir birer birer rumuz olarak çıkar karşısına. Öğretmeni,öğrenci karşısında böyle alçaltan durumu hazırlayan keşmekeşten içim ezilerek, yaratılmak istenen anarşiye, Milli Eğitim Bakanlığının ve bütün Türk öğretmenlerinin otorite ve şahsiyetini savunmak zorundaydım. En ufak bir hata,bu körpe kafaları,bir “istemezük”cü ycniçeri topluluğuna dönüştürebilirdi.Aslında,öğrencilerdeki bu tutumu, Milli ağıtım Bakanlığı’nın eğitim ve öğretim konusunda izlediği kişiliksiz ve tavızkâr politikaya bağlamak gerekir. Ama,ne yazık ki, herşeye rağmen kendi manevi şahsiyet ve otoritesini savunan öğretmenini tam beş aydır işkenceye tâbi tutuyor ve taltif  edeceği yerde savunmasını alıyor.

Haç arabası konusuna gelince: İlkin,izin verirseniz,HAÇ ARABASI  diye bir varlığın olunmadığını belirteceğim. Haç mevsiminden önce,bazı seyehat acentaları ile otobüs işletmecileri Haç Seyahati düzenlerler. Gaye dinî değil ticarî olduğu için çeşitli yollardan müşteri kazanmağa çalışırlar.Olay, söz konusu ikinci dersin sonuna doğru olmuştur.Olay günü, ocak ayının ortalarında olduğuna göre, hacıların dönmesine daha 2 aya yakın zaman vardır.Çünkü Kurban Bayramı 10 Mart’ta başladı. Ders anlatıyordum.Caddeden “Ya ya ya şa şa şa”^ temposu tutan korna sesleri gelmeğe başladı.Kürsünün yanındaydım. 4 E sınıfı cadde üzerinde olduğundan sesler yaklaştıkça sesimi duyurmak imkânı da azalmağa başladı. Sinirlerim de iyice gerilmişti,”Allah kahretsin şu gürültüleri” dedim.Biraz sonra 4-5 otobüslük konvoy sökün etti. Otobüslerin üzerinde, sayın hacı namzetlerinin kendi “yatarlı koltuklu jetleri” ile seyahat yapmalarının menfaatleri icabı olduğu yazılı idi. Okulun önünde bir süre durdular. Onlar gidinceye kadar dersi kentim. Biran iddianın doğru olduğunu düşünelim; dinî duyguları bu kadar kuvvetli öğrenciler bu hakaretimi protesto etmezler miydi? Ederlerdi.Ama onlar da gürültüden canları sıkılmış olduğundan bir süre pencereden dışarı baktılar. Bu duruna göne, henüz içinde Hacı namzedi bile bulunmayan,Mekke ve Medine’yi ziyaretine daha, en az iki ay bulunan arabalara, görmediğim için “Allah kahretsin! ” dıyerek alaylı yoldan bile olsa “Dinî hisleri rencide “etmeme, dinî bakımdan kutsal bir  nesneye hakaret etmeme imkân yoktur. Bunun tersini iddia edebilmek için, insanın  mantık,vicdan sahibi olmaması gerekir.En az 100 metre uzakta oldukları için  göremediğim,ve gürültülerine sinirlendiğim,hacı namzetlerini hacca  götürmeye namzet otobüsler yüzünden suçlu tutulmam ciddi bir değerlendirme olmasa gerekir. Böyle bir suçun varlığının hukuki bakımdan  iddiasının bile mümkün olmadığını bir tarafa bırakılım; sözü geçen gürültü,bir düğün alayı,maça giden bir  sporcu kafilesi,bir tiyatro trupu tarafından da yapılabilir ve tahrik unsuru gürültü olduğuna göre,o tarihte Hacı Arabası’nı düşünebilmek için kâhin olmak gerekir.

Öğretmen sandalyesinin üzerine, özellikle, avuç dolusu tebeşir tozu dökülmüş olduğunu gördüm.Aldım,masanın üzerinden pencerenin yanma bırakmak istedim, yere düştü ve maalesef devrildiği için üzerine itinayla konulmuş olan tebeşir tozları da yere döküldü. Tebeşir tozlarının özel olarak konulduğu meydanda iken benim daha başka davranmamı isteyen kişi, o teşebir tozlarının üstüne oturmamı ve bir sirk soytarısana benzememi istiyor demektir,  özür dilerim, bu zor şartlar altında öğretmenliğe devamda direncim,insan haysiyetinden yoksun olduğum anlamına. Buna cür’et edecek hiçbir gücü tanımadığımın bilinmesini isterim.

Daha yukarda da belirttim. Dersimizin konusu “Paris” idi. Bana,”Paris mi, yoksa İstanbul mu güzel?  diye sordular. Benim o zamanki cevabım şimdiki gibi, “Paris daha güzel,daha bakımlı,daha temiz” oldu. Tarafsız herkes bunun böyle olduğunu zaten teslim eder.”Geri kalmış Türkiye,vb,.” politik bir terimdir. sınıfta politik terimlerden vebadan kaçar gibi kaçarım. Anladığıma göre; verdiğim cevapla,”Ulusal duyguları rencide ettiğim,Türkiye’yi küçük düşürdüğüm” gibi iddialar gizli. Buna sadece gülerim. îzin verirseniz, aynı mantıkla bir genelleme yapacağım. Hergün,binlerce kişi,”Biz adam olmayız..” la başlar onuşmağa, “Batılılarm çalışkanlıklarından utanmamız gerektiğini,onîarı örmek almamız gerektiğjni” söyler. Bunu Başbakan da söyler, Bakanlar da söyler ,Orta Öğretim Genel Müdürü de söyler, bu savnnmamı değerlendirecek kişi ya da kuruldakiler de söyler. Bu mantık içinde haklarında ne düşünülmesi gerektiğini yazmıyorum.

Milli Eğitimin gayesi boş kafalı,asalak şovenler yetiştirmek değil; rasyonel kafalı, şüpheci,gerçek hayranı gerçek milliyetçiler yetiştirmektir.

Sonuç:

Uzun süre bu sınıfa yararlı olmağa çalıştım. Üç Fransızca öğremeni ndava yetiştirici kurslar açtık bir tek 4?F öğrencisi gelmedi. Ortamın hazırlığı ve öğrencilerin devamlı tembellikleri yüzünden adı geçen sınıfta, her okulda, her gün meydana gelen bir olay,tahrif edildi,büyütüldü,başıma sarıldı. Okul üdürü isteseydi,çoğu zaman olduğu gibi bunu da okulun içinde hallederdi. Halletmedi çünkü geçinemediği Başyardımcısı iyi arkadaşımdı ve öte yandan P.T.T. müdürü gibi kişileri ve daha başkalarını okulun yönetiminde  söz sahibi etmişti. Durumu kendisine yazılı ve sözlü olarak baş vurduğun halde, okul müdürü,bu olayla sis_ tematik olarak ilgilenmeme yolunu seçti. Gayesinin, gerçeğin ve tahrikçilein  meydana çıkmasını  önlemek olduğunu tahmin ediyorum. Normal olarak Disiplin  Kurulu’nda ifadeleri alınacak üğrencilerdan birinin dönen dolabı açıklamasın çekinmiş olacak. Durumla ilgilenmesini defalarca istediğim halde,her defasında, “Büyütme bundan bir şey çıkmaz, herkes şikâyet edilir, beni de ederler. N’olacak alt tarafı bir formalite”  diyerek,beni oyalama yolumu seçti. Bir takım velilerrin hoşuna gitmek ve dolayısıyle sallantıda olduğunu sandığı koltuğuna sağlam oturabilmek için, haksız yere beni harcamak yolunu tercih etti.

Bir süre sonra,4 F sınıfı benden alındı yerine 6 Ed/A sınıfı verildi. Bu değişiklik başta P.T.T Müdürü olmak üzere (oğlu 4 F’de öğrencidir) biıkaç forslu velinin başkısıyla yapıldı. Sonradan,P.T.T Müdürünün bana söylediğine göre; şikâyet edildiğim için kızıp çocuklarını sınıfta bırakırım diye çekinmişler. Tertip, tahrif ve tahrik unsurları o kadar belirlidir ki,bu büyük başarıdan güc alan P.T.T. Müdürü,kendisine bilet satmağa giden öğrencilere; “Fransızca öğretmeniniz kim bakiyim sizin? Özdemir mi? Sınıfta ileri geri konuşar, bir halt ederse doğru bana gelin, 4  F’deki gibi icabına bakalım.” demek cüretini gösterebilmiştir.

 Bu, sekiz sayfalık,uzun savunmamda kendimi temize çıkarmak gibi bir gayem olmadı; suçlamaların tümü gerçek dışı olduğu için, tarafsız bir inceleyicinin farkedeceği ilk şey, şüphesiz benim suçsuzluğum olacaktır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın köklü hataları; Okul Müdürü’nün görevini ihmali öğrencilerin tembellikte ısrarı yüzünden meydana gelen ve birçak çıkarcı velinin istismar vasıtası yaptığı olaydan dolayı suçlu aranıyorsa, bu kişinin fransızca öğretmeni Özdemir İnoe olmaması gerekir. Genel Müdürlüğünüz,her ne kadar suçlu sayılmam gerektiği düşüncesinde ise de, ben bu düşüncenin son tahlilde değişeceği inancı içindeyim.

Saygılarımla,

,Özdemir İnce

Turgutreis Lisesi Fransızca Öğretmeni

Muğla

KUYUDAKİ TAŞ

Fırından yeni çıkmış eski bir yazı! “Fırından yeni çıkmış eski bir yazı!” kimilerine göre çelişki.Ama değil! Yazıyı okuyunca anlayacaksınız. Cumhuriyet döneminde yayınlanmış çok önemli iki üç yazıdan biri.

Gazetecilik yozlaşıp kokuşmaya 12 Eylül Kenan Evren döneminde başladı. Ardından Turgut Özal’ın sefahat dönemi geldi. Patronluk başka sektör patronlarının eline geçmeye başladı. Adamlar Tabarin Bar’da şampanya patlatıp para saçan hacı ağa gibi maaş saçmaya, lüks evler dağımaya başladılar. O dönemde parsa kapanlardan Derya Sazak, günümüz medyasının hal-i pür melalini anlatan PERSONA NON GRATA  adlı belgeselde, oturduğu villanın hediyesinin 700 bin dolar olduğunu söylüyordu. Bu misal, yöneticiler ve köşemenler dolar denizide yüzerken, muhabirler asgari ücret havuzunda boğuluyorlardı.

Daha önce, sayısı iki-üçü geçmeyen cinsiyet değişkenleri olgusu Kenan Evren&Turgut Özal döneminden sonra salgın haline geldi.

Özdemir İnce

13 haziran 2015

***

KUYUDAKİ TAŞ

Türkiye’de, tartışmayı olanaksızlaştıran, başlayan tartışmaları çıkmaza sokan belalı olgu, yazar-gazeteci tartışmasında da ortaya çıkıyor. Kabul edilebilir bir sınıflandırma ve tanımlama yapılmadan, evrensel olarak kabul edilebilecek bir tanımdan yola çıkmadan tartışmaya kalkışılıyor. Oysa ilkin şu soruların tanımsal yanıtının verilmesi gerekir: “Yazar kimdir? Gazeteci kimdir?” Öte yandan, aralarında bir mukayese yapabilmek için, bu iki “kişilik”in aynı kategoride yer alıp almadıkları da çok önemlidir. Çünkü doğru bir karşılaştırma, ancak aynı kategoride yer alan nesneler, olgular ve kişilikler arasında yapılabilir.

Daha başlangıçta açmaza girmiş olan bu saçma ve yararsız tartışma, tanımsal ve sözlüksel bir karmaşadan kaynaklandığı için, ilkin bunu çözümlememiz gerekiyor. Bu amaçla, Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlük’ünden iki tanım aktaralım:

“Gazete: Her türlü okuyucuya politika, ekonomi, kültür ve daha başka konularda haber ve bilgi vermek üzere belirli zaman aralıklarıyla çıkan, büyücek boylu, basılı kâğıt.

Gazeteci: Gazeteye yazı yazmayı, haber toplayıp vermeyi veya herhangi bir yolla gazetenin yazı işlerinde çalışmayı iş edinen kimse.”

Ancak gazetecilik mesleğinin sınıflandırılıp adlandırılmasını Türkçe Sözlük’te bulamadığımız için, Fransızca Petit Robert sözlüğüne başvuracağız. Bu sözlüğe göre, gazetecilik mesleği kapsamına giren işler şunlar: makale yazarı (rédacteur), fıkracı, köşeyazarı (chroniqueur), muhabir (correspondant), tiyatro, müzik, sinema gibi özel konularda yazı yazan (courriériste), eleştirici (critique), dedikodu yazarı (échtier), başyazar (éditorialiste), özel muhabir (envoyé spécial), havadis yazarı (nouvelliste), politika yazarı, gazete yazarı (publiciste), röportajcı, röportaj muhabiri (reporter).

Görüldüğü gibi, başyazar, köşeyazarı, havadis yazarı gibi mesleklerin Fransızca karşılıklarında yazar (écrivain) sözcüğü olmayıp, bunlar tek tek sözcüklerden ibarettir. Bu noktada, gazetecilik mesleğinin, yazarlığı kendiliğinden içerdiği de düşünülebilir. Ama yazarın tanımını yaptığımız zaman, ak kâğıt üzerine her yazı yazanın yazar olmadığını da göreceğiz. Öte yandan, Türkçe’de gazetecilik kapsamına giren işlere yazar sözcüğünün eklenmesinin, dilimizin bu alandaki eksikliğinden kaynaklanmış olduğunu düşünüyoruz.

Yazarın tanımına gelince: karışıklık TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kaynaklanmaya başlıyor: “Gazete ve dergilere yazı yazan kişi veya yapıt kaleme alan kişi.” Fransızca sözlükte ise, yazarın (écrivain) tanımı şöyle: “Yazınsal yapıtlar yazan kimse (Personne qui compose des ouvrages littéraires).” Fransızca tanımda, “gazete ve dergilere yazı yazan kişi” tanımı bulunmadığı gibi, “auteur” sözcüğüne (yaratan, yaratıcı, var eden… yazar) de gönderme yapılmaktadır. Yani Fransızca sözlüğe göre, her yazı yazan “yazar” değil; bir kimsenin yazar sayılması için, eyleminde yaratıcılık bulunması, kaleme aldığı yapıtın yazınsal (edebî) nitelikte olması gerekmektedir. Görüldüğü gibi, sözlüksel bağlamda, yazarı gazeteciden, yaratıcılık ve yazınsallık özellikleri ayırmaktadır. Başka bir deyişle, yazar bir sanatçıdır (artiste), bir yaratıcıdır (auteur), ama gazeteci için bu iki özellik zorunlu değildir. Bu tanımsal bağlam içinde şair, romancı, öykücü, denemeci, tiyatro yazarı “yazar”dır. Bunlara, yazınsal amaçlı günlük ve mektup yazarlarını da ekleyebiliriz. Buna göre, kitap yayımladıkları için yazar sınıfına alınan gazetecilerin (Uğur Mumcu, Emin Çölaşan, Mehmet Ali Birand, Erbil Tuşalp, Hasan Cemal, Ufuk Güldemir, vb) yazdıkları kitapların içerik ve biçim özelliklerini göz önünde bulundurarak, gazeteciliklerini sürdürdüklerini söyleyebiliriz. Çünkü yapıtları bir tasarım, bir yaratıcılık ve yazınsal amaç içermemektedir; bir başka deyişle, bu gazetecilerin kitapları, içerik bakımından yapıntıya (fiction), söylem bakımından yazınsallığa ters düşmektedir.

Uzlaşmazlığın daha başka yönlerine değinmeden önce, Osmanlıca’daki “muharrir” (yazar) ile “müellif” (herhangi bir konuda kitap yazan, hazırlayan) arasında köklü bir ayrım bulunduğunu, herhangi bir konuda (ekonomi, tarih, siyaset, tarım, fizik, kimya, vb) yazınsal niteliği olmayan kitap yazanların “muharrir” değil “müellif”sayıldığını belirtmemiz gerekiyor. Bu, gazeteciler için de geçerlidir. Durumu somutlaştırmak için, gazetecilik yapan yazarları örnek gösterebiliriz: Oktay Akbal roman ve öyküleriyle, Mehmed Kemal şiirleriyle, Çetin Altan romanlarıyla yazardırlar, ama gazetelere yazdıkları yazılar, kimi zaman deneme özelliği gösterseler de, onları gazetecilik mesleğine sokarlar.

Bu konuda ortaya çıkmış olan dilsel ve sözlüksel yanlışlığı düzeltmenin olanağı ve gereği var mıdır? Gereği kesinlikle var, ama doğrusu artık olanağı yok. Bu nedenle, yazar ve gazetecinin, daha doğrusu bir konuda yazınsal olmayan bir kitap yayımlamış olan gazetecinin işi ve işinin niteliği düzeyindeki benzemezliği ele alalım:

“Muharrir”i “müellif”ten kesin olarak ayıran kalın sınırı, “Nasıl yazmalı?” sorusu çizmektedir. Müellif için basit bir araç olan dil, muharrir (yazar) için yapıtın yazınsal yapısının temel amaçlarından biri durumundadır. Roland Barthes, Essais Critiques adlı yapıtında yer alan “Ecrivain et Ecrivant” (Yazar ve Yazman) adlı yazısında, yazını amaçlayan yazar ile dili basit bir araç sayan yazman arasındaki kesin ayrımı ortaya koyar. “Dil”i bir fetiş durumuna getirmesek de, onu yazınsal yapıtın vazgeçilemez öğesi saydığımızı belirtmemiz gerekiyor. Çünkü, yazınsal yapıtın, “her şeyden önce” bir dil eylemi olduğunu kesinlikle kabul ediyoruz. Barthes’ın, “Kesinlikle geçişsiz bir eylemdir edebiyat. Hiçbir şeyi değiştirmez, hiçbir şeye yaslanmaz” görüşünün karşısında olsak da, “Eserin özelliği sakladığı anlamlarda değil, bu anlamlara verilmiş biçimlerdedir” (Yazı Nedir, s. 75) görüşünü paylaşmamazlık edemeyiz; çünkü bir yapıtın yazınsal özelliği, içerdiği anlamlara verilen biçimlerden kaynaklanır. Bir metne “niteliğini”,onun söyleminin niteliği verir: yazınsal söylem, tarih söylemi, siyasal söylem… Yani dilin örgütlenmesi. Bir yapıtın yazınsal olması için, onun söyleminin yazınsal, içeriğinin yapıntısal (fictif), dilinin kurgusal olması gerekir. Bu bağlamda, M.A. Birand’ın uzun süre en çok satan kitaplar listesinde kalan Emret Komutanım adlı kitabını örnek alarak irdeleyecek olursak, söyleminin bilgilendirme, haberlendirme söylemi, içeriğinin yansıtmacı-aktarmacı, dilinin araçdil olduğunu görürüz. Birand, yazınsallığı amaçlamadığı için, doğru bir seçim yapmıştır ve bunun doğal sonucu olarak da, yaptığı yazarlık değil yazmanlıktır. Kullandığı sözcüklerin, tek tek ya da kendi aralarındaki ilişkiler düzeyinde sanatsal nesne olma amaçları yoktur; sözcük ve cümleler, okura açıklamada bulunurlar, özel bir konuda okuru bilgilendirirler. Bu tür söylemle kaleme alınmış metinler, içerik ve biçim bakımından alımlayıcı okur tarafından alımlandıkları anda tüketilirler; yeniden üretilip sürdürülmezler; okurun alımlama (özümleme, değerlendirme) evresinde, tasarımlama (Vorstelllung) ve canlandırma (Darstellung) söz konusu değildir; metnin içerdiği ve ilettiği anlam, okur tarafından doğrudan doğruya, dönüşümsüz olarak algılanır. Alımlama sonunda okur, belli bir konuda bilgi edinir, bir düşünsel ve duygusal konuma girer, ancak bu konumun “estetik haz”la bir ilişkisi yoktur. Buna karşılık, söylemi yazınsal olan metin, estetik haz ve sanatsal bilgi verir. Kitapları çok satan gazetecilerin metinleri ise, doğrudan doğruya siyasal, ekonomik ve toplumsal sorunlarla ilgili açıklamalarda bulunmakta, belli bir döneme ilişkin gizlilik dereceli bilgiler vermektedirler. Katma Değer Vergisi üzerine kaleme alınan ya da Çukurova’da süne mücadelesini konu alan bir kitapla, gazetecilerin bilgilendirici kitapları arasında herhangi bir fark yoktur. İçerikleri, izlekleri, konuları ne olursa olsun, dilsel örgütleniş bakımından, yazınsal söylem dışında yer alırlar. Yani yazınsal ürün değildirler, bu nedenle de üreticilerine, yazar yerine yazman ya da müellif demek gerekir.

Oluşum evresindeki farklılığa gelince: bu süreç, yazınsal yapıtta, yazarın gerçeği, tasarımlama ve canlandırma evrelerinden geçerek yazınsal metnin yapısını oluşturur. Bu oluşumda, yazarın bireyselliği önemli bir rol oynar. Gazetecilerin, 12 Mart ya da 12 Eylül hareketlerinin perde önünü ve arkasını yansıtan kitaplarında, bir tanıklığın, bir belgenin ve bir sözün, müelliften bağımsız olarak aktarıldığı görülür. Müellif, gerçek olay örgüsü içinde, okuru yönlendirecek yorumlar yapabilir, ancak metni, tasarımlama (Verstellung) ve canlandırma (Darstellung) evrelerinden geçmemiştir. Aslında kitabın oluşum amacı da budur: gerçekliğin kendisi olmaktır. Çünkü “gerçekleşmiş olan”a tasarımsal ve kurgusal bir müdahalede bulun(a)maz müellif. Bulunursa gerçeklikten uzaklaşır; onun görev ve amacı, gerçekliği yeniden üretmek değil, onu “gerçekliğin kendisi olacak biçimde” aktarmaktır. Çünkü bu gerçekliğin içinde yer alan bireyler ve taraflar tarafından “yalanlanmak” tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Buna karşılık, yazınsal metin, gerçekliğe ancak gönderme yapar, yazarın tasarımından geçtiği için bizzat gerçeklik değildir, ama o gerçekliğin “özümlenmiş” ve “değerlendirilmiş” bir yansısıdır. Yazınsal söylem imgelemseldir, tasarıma dayanır ve yapıntıdan (fiction) yararlanır. Yazınsal metin, gerçekliğin, sanatsal yaratım dizgesi içinde yeniden üretimidir, yola çıkılan nokta ile varılan nokta arasında, sanatsal yaratı evresi yer alır. Yazarın amacı, gazeteci gibi gerçekliği tekrarlamak değil, onu sanatsal gerçeklik olarak yansıtmaktır. Onun her eyleminin başında, “sanatsal” nitelemesi yer alır: sanatsal bilgi, sanatsal deney, sanatsal gerçeklik, sanatsal imge, sanatsal nitelik, sanatsal yorumlama, sanatsal yöntem, sanatsal özgünlük…

12 Mart ya da 12 Eylül müdahaleleri olmasaydı, gazeteciler bu konularda kitap yazamazlardı. Demek ki, gazetecilerin kitapları, doğrudan doğruya “olmuş olan”a bağlıdır. Birden fazla gazeteci, aynı tanıklıklarla, aynı belgelerle, aynı gözlemlerle, aralarındaki yorum ve ideoloji farklılıkları dışında, birbirlerine benzer kitaplar yazarlar. Çıkardıkları sonuçlar, yaptıkları yorumlar aynı olmasa bile, öykü ve geri plan “tek”tir ve onlardan bağımsızdır. Buna karşılık, nesnel bağdaşığı bulunması koşuluyla, yazarın yapıtının, “olmuş olan”dan yola çıkmak gibi bir zorunluluğu yoktur, bir tasarımdan yola çıkarak yapıntısal bir 12 Mart, bir 12 Eylül gerçeği yaratabilir. Bu gerçek, evrensellik özelliğine sahiptir. Bu yapıntısal metinde, yazarın kişiliği önemli bir rol oynar, ürünün nesnel gerçekliğe gönderme yapan içeriği kişisellik taşımasa da, biçimi onun damgasını taşır, özneldir. Bu yazınsal metinde, yazarın yeri bir başkası tarafından doldurulamaz. Yani Yaşar Kemal, İnce Memed dizisini yarım bıraksaydı, bir başka yazar, yapıtı onun tasarladığı ve gerçekleştirdiği biçimde tamamlayamazdı, bir başka metin üretirdi. Gazetecinin metnini gerçeklik yönlendirir, yazınsal metni ise yazar kurgular. Yani bir gazetecinin elinin altındaki belgelere dayanarak, yarım bıraktığı kitabı, onun gerçekleştireceğine yakın bir içerik ve biçimde gerçekleştirmek mümkündür.

Bir başka farklılık: gazeteci ile yazarın yapıtları karşısında alımlayıcı okurun konum ve tutumu, beklenti ve seçimi, aynı gereksinimlere mi dayanmaktadır? Hiç kuşkusuz hayır! Alımlayıcı okur, gazetecinin metninde bir bilinmezliği, bir gerçekliği ve doğru bilgiyi seçer, ama yazarın yazınsal metninden beklediği, estetik haz, tasarımlanmış gerçeklik ve sanatsal bilgidir. Bu noktada, gazeteci ile yazar arasında doğal bir eşitsizlik vardır: gazeteci olay ve gerçekliği bir eşsüremlilik içinde izleyebilir, aktarabilir. Yazarın böyle bir şansı yoktur, beklemek zorundadır, olgu tarihsel boyut kazanmalıdır. Oysa, ortam elveriyorsa beklememek zorundadır gazeteci. Durum, ne Duygu Asena’nın (“Halkın ne istediğini biliyor, halkı daha iyi tanıyoruz.” Güneş gazetesi,               10 ağustos 1987) ne de Erbil Tuşalp’ın (“Gazetecilik ülkemizde edebiyattan daha çok hayatın içinde.”  aynı gazete) dediği gibidir. Çünkü gazetecinin kitabının temelinde olay, yazarın yapıtının tabanında ise izlek (tema) vardır. Gazetecinin gerçeklik karşısında seçme şansı ve yetkisi yoktur; yazarın gerçekliği ise, Yves Gilli’nin dediği gibi (Yeni Düşün, ocak 1987) “madde… nesnel olarak var olan ve yazınsal metnin ayıklayıp seçtiği bir nesnedir; tema ise, bu seçilen nesnenin estetik işlenmesini gösterir”. Okur, gazetecilerin kitaplarına, Yaşar Kemal ya da Orhan Pamuk’un kitaplarını satın aldıran dürtüyle yaklaşmamaktadır. Yani okur, omlet yapmak istemekte ve bu nedenle de, elma değil yumurta satın almaktadır. Okur, bir kapalı dönemle, bir olay ve olguyla ilgili olarak bilgilenmek istemektedir. Emin Çölaşan’ın kitabını Yavuz Donat, Uğur Mumcu’nun kitabını Turhan Selçuk yazsaydı, yorum değişir, ama gerçeklik değişmezdi. Bu kitapları sattıran, yazmanların kişilikleri belli bir oranda etkili olsa bile, içeriklerinin özellik ve nitelikleridir. Okur, bu kitapları bir yazınsal haz almak için satın almamaktadır. Demek ki seçim, yazınsal değil bilgiseldir ve bunda da bilgilenme gereksinimi rol oynamaktadır. “Acaba biz okurun edebiyattan beklediğini karşılayamaz bir durumda mıyız? Okur bizi aştı mı?.. Galiba biz toplumun gerisine düştük. Gazeteci yazarların kitaplarını alan yüz okurdan doksanı hiç tartışmasız edebiyat okuru” diyen yazar Tarık Dursun K. da, yazarlık durumunun uzağında bir açmaza düşmektedir. Tarık Dursun K., hâlâ sürmekte olan 12 Eylül döneminin romanını, ancak dört beş yıl sonra yazabilir. Bu nedenle, gazeteciler ve okurlar karşısında bir aşağılık duygusuna kapılması, gereksiz ve yararsız bir acelecilik olarak görünüyor bize. Öte yandan, gazetecilerin kitaplarını satın alanların yüzde doksanı edebiyat okuru değil, özel bir okur. Bir kesimi, belki ilerde yazın okuru olmaya aday bir okur kitlesi. Okurun Türk yazarını aşıp gazetecilere yöneldiği savı da yanlış, çünkü Tarık Dursun K. ve meslektaşlarının okurları yüz binlerden, beş bine, üç bine inmiş değil. Eskiden de bu kadardı. Yazın okurlarının sayısının üç ya da beş binle sınırlı olması, yazarlara bir ölçüde bağlı olsa bile, Türkiye’nin genel sorunu. Şu gerçeği unutmamak gerekir: okur sayısı, alımlanan metnin karmaşıklığıyla, okur tarafından yeniden üretilmesinin güçlük düzeyiyle ters orantılıdır. Metnin yazınsal karmaşıklığı yoğunlaştıkça okur azalır. Bu yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın bütün ülkelerinde böyledir. Örneğin Fransa’da Françoise Sagan gibi romancılar, Marguerite Duras, Claude Simon gibi romancılardan; Almanya’da ise Türkler konusunda tanıklığa dayalı bir belgesel inceleme kitabı En Alttakiler’i yazan gazeteci Günter Wallraff, Günter Grass’tan daha fazla satmaktadır. Ama bu ülkelerde, Türkiye’dekinin benzeri saçma tartışmalar açılmıyor.

Gazetecilerin kitaplarını sattıran etkenin, içeriklerine bağlı olduğunu daha önce belirtmiştik. Satış-içerik ilişkisine biraz açıklık getirelim. “Seviştiğim ünlüleri açıklayacağım” diyen travestiler kraliçesi Seyhan Soylu (Milliyet gazetesi, İzmir baskısı,                   30 temmuz 1987), söylediğini gerçekten yapabilse, özel yaşamını, deneyim ve gözlemlerini, cinsel yaşamı ile duygular dünyasını bütün boyutlarıyla yansıtabilse, yayımlayacağı kitap, başta Duygu Asena’nınki olmak üzere, satış bakımından birçok gazetecinin kitaplarını geride bırakabilir. Aynı şey Bülent Ersoy’un anıları, bir 12 Mart ya da 12 Eylül işkencesinin anıları için de geçerlidir. Öte yandan, gazetecilerin kitaplarının satış başarısı, okurun güncel politika olaylarına olan merak ve bilgisel açlığından da kaynaklanmaktadır. Bu kitapların alıcıları geleneksel yazın okurundan çok, gazete okurlarıdır. Nasıl binlerce ansiklopedi alıcı genellikle yazın okuru değilse, gazetecilerin kitaplarını okuyanlar da, daha önce belirttiğimiz gibi, geleneksel ve tipik yazın okurları değildirler. Bunlar, “ak dizi”, “kara dizi”, “pembe dizi” türü aşk romanlarının okurları gibi bir başka soydan, bir başka türden okurlar ve aralarından çok küçük bir kesimi, ciddi yazın okurluğunu seçebilir.

Suçlanan ya da kendi kendilerini suçlamaktan hoşlanan yazarların yapıtlarını bir yana bırakalım, bu ülkede Nâzım Hikmet’in Sanat ve Edebiyat Üstüne adlı eşsiz kitabı bile ağır aksak satmakta, Yaşar Kemal’in XX. yüzyılın başyapıtları arasında yer alan romanları kimilerince küçümsenmektedir.

Durum böyleyken, bir başka gazetecinin, “üstelik bunların birçoğunun (yani gazetecilerin, Ö.İ.) arkasında da gazetecileri yokken, özel yayınevlerine bastırdıkları kitaplarıyla alışılmış satış sınırlarını zorluyorlarsa bunun bir anlamı yok mu? Bu, biraz da bu yazarların çağlarının tanığı olmalarından, güncel tarihi yazmalarından, okuruyla diyalog kurmadaki ustalıklarından gelmiyor mu?” (İlhami Soysal, Milliyet gazetesi, 29 temmuz 1987) demesi, bu yazı boyunca açıklamaya çalıştığımız yanılgının en tipik örneklerinden biri. İlhami Soysal, bir zamanlar Çağlayan Yayınları’nın satış rekorları kırdığını, on yıl kadar önce Tanrıların Arabaları gibi bir zırvanın baskı üstüne baskı yaptığını anımsamıyor mu? Verdiğimiz örneklerle kesinlikle aynı düzeyde tutmadığımız gazetecilerin kitaplarının satış sınırlarını zorlamasının, hiç kuşkusuz bir anlamı var, ancak bu anlam yazınsallıktan çok toplumsallık içermektedir. Ne var ki biz, yazınsallık ile toplumsallığı bir bütün olarak gördüğümüz için, bu “anlam”a kuşkuyla bakmaktan kendimizi alamıyoruz. Ayrıca bir yazınsal kavram olan “çağının tanığı olmak” ile bir gazetesel kavram olan “güncel olayları aktarmak” da aynı şeyler olmamak gerekir. “Güncel tarihi yazmak” ile “güncel olayları yazmak” aynı şeyler değildir. Tarihin günceli ya da güncel olmayanı yoktur. Üstelik, gazetecilerin bu bağlamda yaptıkları, tarih yazarlığı değil, bir tür vakanüvistliktir.

Hiç kuşkusuz, gazetecilerin eylemlerini küçümsemek gibi bir niyetimiz yok, ama Sezar’ın hakkı Sezar’a, yazarın hakkı yazara… (Türk yazarlarının yazınsal ve toplumsal görev ve sorumluluklarının bilincinde olup olmadıkları ayrı bir tartışma konusu olabilir.) Kimseye yapmadığı işle ilgili sıfat ve unvanları vermek, kimsenin hakkı olmamak gerekir. Yazar ile gazetecinin aynı kategoride karşılaştırılabilmesi için, gazetecinin de özgül bir estetik amaca hizmet eden bir göstergeler dizgisi ya da göstergelerden oluşan bir yapı içinde düşünce ve duygularını dile getirmesi, başka bir deyişle, yazınsal bir yapıt oluşturması, yazınsal yazar olması gerektiği göz önünde tutulmalıdır. Çoğul katmanlardan oluşmayan, varoluş biçimi ya da varlıkbilimsel durumunun çözümlenmesi için epistomolojik bir çaba gerektirmeyen bir metnin yazmanını, yazın bağlamında yazar kabul edebilir miyiz? Kabul edemememizin, gazeteciler açısından onur kırıcı bir yanı yoktur. Sonuç olarak, gazeteci ile yazarı, meslekî eylemlerinin kaynağı, yapıtlarının oluşumu ve amacı bakımından karşılaştıramayız.

Öte yandan, yazımızı bitirmeden değinmemiz gereken bir nokta daha var: Türk gazetecilerinin, toplumsal bilinç bakımından, yazarlardan daha ilerde ve mesleklerinin gereklerini daha iyi kavramış durumda oldukları kanısında değiliz. Ayrıca, birçok gazetecinin bu tartışma konusunda yazdıkları yazılardan, soruşturmalara verdikleri yanıtlardan, yazınsal yapıtın özelliklerinden ve varoluş biçiminden habersiz oldukları anlaşılıyor. Örneğin, Emin Çölaşan, “Çünkü biz okuyucuya romanlar, öyküler ve şiirler değil, okuyucunun bugüne kadar büyük ölçüde yabancısı olduğu somut gerçeklerle dolu apayrı bir dünya açtık…” (Güneş gazetesi, 10 ağustos 1987) diyor. Yani yazarların somut gerçeklerle uğraşmadığını söylemek istiyor ki, bu büyük yanılgının açıklamasını daha önce yapmış bulunuyoruz. Emin Çölaşan’ın yaptığı, bale ile jimnastiği birbirine karıştırmak ya da birbiriyle karşılaştırmak gibi bir şey. Jimnastik, balenin hammaddesidir, tıpkı kendi kitaplarının, yazarlara hammadde sunması gibi. Belge sunma, gerçeği aktarma konusunda başarılı ve değerli hammadde (belge) sağladıklarını yadsıyamayız. Ama o kadar. Emin Çölaşan’ın kitaplarının, yazınsallık düzeyinde, yazınsal yapı bağlamında, dilin estetik kullanımı konusunda, kendisi kadar iddialı olabileceğini sanmıyoruz.

Gazeteci-yazar tartışmasında yapılan soruşturmaları yanıtlayan ya da bu konuda yazı yazan romancı, şair ve öykücülerimizin durumları da biraz tuhaf, gazeteciler karşısında gereksiz yere kendilerini savunmaya çalışıyorlar. Bir toplumsal ya da siyasal konuda tanıklık ve araştırmaya dayalı bir kitap yazan gazeteci, tıpkı kendi konusunda kitap yazan fizikçi, kimyacı ya da toplumbilimci gibi, yazar (muharrir) değil yazmandır (müelliftir). Yazınsal ve felsefî kültürden uzaklaşarak, arabesk ya da lümpen kitle kültürünün sığ sularında hızla yol alan bir toplumda, yazın okuru erozyonu elbette hızlanacaktır. Yalnız bizde değil, kapitalist ve kapitalist bozuntusu ülkelerin hepsinde gözlemlenen bir olgu bu. Ancak gazeteci ile yazarı karşılaştırmak, meslekî bilgisinden yararlanarak kitap(lar) yazdığı için onu yazar saymak veya Yazarlar Sendikası’na ya da PEN Derneği’ne üye kabul etmek garipliği, yalnızca bizim ülkemizde yapılmaktadır.

(Yeni Düşün dergisi, kasım 1987; Söz ve Yazı, Varlık Yayınları,1993; Yazmasam Olmazdı, Doğan Kitap, 2004)